Wielisław II Śmiały

Wielisław II Śmiały
Tytuł	Król Polski
Lata panowania	1212 - 1277
Poprzednik	Wielisław I
Następca	Stefan Wielki
Dynastia	Mazowieccy
Data urodzenia	1210
Data śmierci	1277
Ojciec	Wielisław I
Matka	Amelia Karoling
Żona	Skonka Wielkomorawska
Dzieci	Dobrawa Mazowiecka Elżbieta Mazowiecka Młodsza Jolanta Mazowiecka Starsza Wielisław III Wielkopolski Magdalena Mazowiecka Starsza Wolisława Mazowiecka Stefan Wielki

Wielisław II Śmiały (ur. 24 marca 1210 w Płocku, zm. tamże 12 września 1277) – król Polski w latach 1212 - 1277 z dynastii Mazowieckich.

Regencja

Terytoria Polski na początku panowania Wielisława II

Sytuacja

Wielisław II objął tron w wieku zaledwie dwóch lat po tym, jak jego ojciec zginął trafiony strzałą w bitwie pod Inowrocławiem, która to miała miejsce podczas rebelii księcia kujawskiego Gaudentego. Samo starcie, mimo śmierci króla, zakończyło się zwycięstwem strony królewskiej. Funkcję regenta przejął jego dziad, książę Wielkopolski Wielisław Mazowiecki.

Rebelia

Siły księcia Kujaw zostały pod Inowrocławiem całkowicie rozgromione. Armia królewska rozpoczęła oblężenia tamtejszych zamków. Wielisław Mazowiecki, chcąc zminimalizować wpływy św. Kingi, zdjął ją ze stanowiska wojewody, a na jej miejsce mianował niejakiego Tomaszem z Bramborska, znanego pruskiego kupca. Tymczasem, w płockim zamku, doszło do nieudanej próby ucieczki ciotki Wielisława II, Aldony. Jego dziad postanowił zlitować się nad córką i wypuścił ją na wolność. Wkrótce zbiegła ona na dwór księcia-arcybiskupa Górnego Śląska, Mściwoja. Ten, licząc na wsparcie innych polskich wasali, wzniecił w jej imieniu rebelię. Wkrótce dołączyła do niego także władczyni Cieszyna, Śmiechna. Po zdobyciu Inowrocławia, a także pochwyceniu księcia Gaudentego, rozdzielona armia królewska ruszyła na nowych buntowników. W międzyczasie, z nieznanych do dzisiaj powodów, Wielisław Mazowiecki zrezygnował z funkcji regenta na rzecz Tomasza z Bramborska. Wkrótce zakończyła się także rebelia Mściwoja, który trafił do płockiego lochu.

Odzyskiwanie stabilności

Po zakończeniu okresu buntów, w królestwie Polski znowu zapanował pokój. W roku 1214 udało się ostatecznie uzurpować tytuł księstwa Prus od Czechów. Sytuację tą wykorzystał nisko urodzony regent Wielisława, Tomasz z Bramborska, który nadał sobie tytuł szlachecki oraz ogłosił się władcą Sambii jako Tomasz z rodu Ogończyk. Rok później dotarły do Europy pierwsze wieści o Mongołach, którzy w tamtym czasie jednoczyli swe ziemie w Azji. W międzyczasie, królewscy szpiedzy donieśli o możliwości wybuchu kolejnego buntu - po śmierci Gaudentego z Kujaw, Śmiechna z Cieszyna zawiązała frakcję, która miała na celu obniżenie autorytetu korony. Jej członkiem był niestety także dziad króla, Wielisław Wielkopolski, a także regent - Tomasz Ogończyk. Niestety, władca Sambii wywarł na młodocianym królu presję, by ten przystał na jego żądania.

Upadek władzy królewskiej

W 1219 roku, niejaki Dagonis wzniecił pogańskie powstanie w Sambii, które to jednak zostało szybko stłumione. Dwa lata później, ambitny Tomasz Ogończyk doprowadził do odnowienia republiki pruskiej oraz został jej nowym władcą. Zrezygnował on ze stanowiska wojewody i przywrócił na to stanowisko św. Kingę. Ten ruch, a także przyznanie sobie tak wielu zaszczytów, wywołał na płockim dworze skandal, w wyniku którego Wielisław Wielkopolski powrócił na stanowisko regenta. Dziad króla wykorzystał swoje stanowisko do całkowitej erozji władzy królewskiej, wprowadzając minimalny autorytet korony. W trakcie dalszej części regencji, doszło także do inwazji dwóch ord mongolskich, Ilchanatu oraz Złotej Ordy, na świat arabski. Najeźdźcy złupili m.in. Mekkę.

Odtworzenie Republiki Pruskiej

W 1221 r. Tomasz Ogończyk postanawia odtworzyć Republikę Pruską, ale nie ze stolicą w splądrowanym, pozostającym pod kontrolą Czechów, Truso, ale w Bramborsku w Sambii. Pojawiają się nowe, wielkie rody patrycjuszowskie, czyli Rawiczowie, Radwanowie, Porajowie, Pomianowie. Tomasz Ogończyk przestaje pełnić funkcję wojewody, mianując na to stanowisko z powrotem Kingę Gladius Christi.

Osłabienie korony

Przekazuje on także urząd regenta Wielisławowi Wielkopolskiemu.. Ten obniża już i tak mały autorytet korony do minimum, a także, zdając sobie sprawę, że już niedługo Wielisław II osiągnie pełnoletność, kradnie złoto z królewskiego skarbca.

Panowanie

Objęcie władzy

W 1226 r. Wielisław przejmuję pełną władzę nad Polską. Poddani nie darzyli go sympatią ze względu na burzliwe czasy regencji, dlatego nazwali go Wielisławem Niegotowym. Młody król postanowił powściągnąć swoich wasali nakładając na nich podatki.

Bunt Wielkopolski

W 1227 r. Wielisław II, chcąc ukarać swego dziada za jego rządy pełne korupcji, odwołuje go ze stanowiska mistrza szpiegów. Urażony książę zaczyna fabrykować roszczenia do tytułu króla Polski. Zostaje to jednak odkryte i król wysyła straże, by pojmać spiskowca. Jednakże, władca Wielkopolski przewiduje zamiary wnuka i ogłasza rebelię. Król zwołuje lojalnych wasali i wynajmuje najemników, którzy pokonują wojska buntowników pod Żmigrodem i ruszają na oblężenie Gniezna.

Dodatkowe kłopoty

W 1229 r. nowy namiestnik Prus, Mszczuj Rawicz, razem z księciem Prendotą II, zwanym Ptasznikiem z Małopolski ogłosili swoją własną rebelię. Ich celem było ustanowienie w Polsce monarchii elekcyjnej. Po zdobyciu kontroli nad Ziemią Gnieźnieńską król zmusza swego dziada do ustąpienia i rozkazuje wojskom zająć się drugim buntem. Początkowo frakcja elekcyjna odnosiła sukcesy, pokonując w potyczkach pomniejsze oddziały wiernych lojalistów. Mimo tego ich siły zostają zmiażdżone przez główne siły królewskie w bitwie pod Kruszwicą. Po zdobyciu Bramborska w 1230 r. Mszczuj z Prus kapituluje.

Spisek

W 1231 r. Wielisław rozpoczyna spisek mający na celu zabicie pięcioletniego księcia Alesa z Wielkich Moraw. Gdyby doszło do jego śmierci dzieci Wielisława odziedziczyłyby Morawy z powodu jego mariażu z morawską księżniczką, Skonką, córką króla Wielkich Moraw Spitygniewa.

Wojna pruska

W 1234 r. Wielisław postanawia zaatakować króla Czech, Mieszka III, który wyruszył na krucjatę do Grecji. Wojska polskie wyruszają by oblegać prowincję Truso, ale przeszkadzają im w tym wojska czeskie, które atakują pod Elblągiem. Czesi zostają pokonani, później uciekają do Sambii i z pomocą wikingów zdobywają Bramborsk. Niedługo potem armia polska zdobywa Malbork, dobija wojska przeciwnika i go odbija. W 1236 r. Polacy przejmują całkowitą kontrolę nad hrabstwem Truso i kierują się na Dolny Śląsk, by pokonać ostatnie Czeskie oddziały. Dochodzi do bitwy pod Legnicą, w której dwukrotnie mniej liczebne armie Czeskie zostają zmiecione z powierzchni ziemi, co kończy tę wojnę.

Interwencje na Litwie

Pierwsza interwencja

W 1240 r. Wielisław, korzystając z wybuchu wojny domowej na Litwie oraz najazdu tego kraju przez Duńczyków, zaatakował wielkiego wodza Grodna i Liwonii, Jewstafija, który notabene był pochodzenia Ruskiego. Buntownik litewski wygrywa swa rebelię i zostaje władcą Litwy, a król Polski odchodzi z pustymi rękami.

Druga interwencja

Sześć lat później, król Polski jeszcze raz atakuje Jewstafija, tym razem będącego władcą Litwy. Dawny rebeliant jest wyczerpany z powodu niedawnego buntu, a poza tym nie władał Kurlandią i Semigalią, które były kontrolowane przez pogańskich Duńczyków oraz Księstwa Wileńskiego, którego władca buntował się . Wielisław zawołał do wojny Morawy i Bawarię oraz najął Templariuszy, których błyskawicznie wysłał do zniszczenia armii litewskich znajdujących się w okolicach Grodna. Polskie armie podzielił na dwie części. Pierwszą wysyła do oblegania Podlasia, a drugą, którą dowodzi osobiście, kieruje w głąb kraju, by pokonać wrogie armie. Po kilku mniejszych potyczkach w 1247 r. odnajduje on większe armię, których pokonuje w bitwach pod Worniami i pod Trokami. Następnie, litewskie wojska desperacko próbują przerywać oblężenie Grodna poprzez uderzenie w Polaków pod Jaćwiężą. Nie udaje im się to, Jewstafij zostaje zmuszony do przekazania władzy nad księstwem Grodna.

Wojna o elekcję

Pod koniec roku 1247 książę Prendota III z Małopolski i książę Gaudenty III z Kujaw rozpoczynają rebelię, chcąc wprowadzić w królestwie polskim monarchię elekcyjną. W 1248 r. dochodzi do bitwy pod Inowrocławiem, gdzie wojska lojalistów rozbijają armię kujawską. Następnie król zmierza ze swoimi wojskami do obleganego Czerska. Udaje mu się przechwycić armię małopolską pod Wilczycami. Potem kieruje się na Ziemię Krakowską, by zdobyć stolicę przywódcy buntowników. W 1249 r. zbuntowani książęta zostają wtrąceni do lochu.

Spór w Wielkich Morawach

W 1251 r. Wielisław miał już dość intryg i delikatnych działań, przez co razem z królem Ojirem z Bawarii wypowiada wojnę Wielkim Morawom, by obalić panującego tam małoletniego króla Kunika, a na tronie morawskim umieścić swoją żonę, Skonkę. Wojska polskie bez problemu pokonując niewielkie oddziały morawskie w bitwie pod Unicovem. W 1253 r. Morawy zostają wręcz zalane żołnierzami polskimi, co kończy wojnę i w jej wyniku Kunik przestaje być królem Wielkich Moraw na rzecz swej siostry Skonki.

Stabilizacja

Przez następne lata, Wielisław dzięki swojej sprytnej dyplomacji umocnił pozycję Polski na arenie międzynarodowej i poprawił stosunki z wieloma władcami ówczesnych mocarstw. Wyruszył na wojnę z Lotaryngią.

Nóż w plecy

W 1263 r. umiera dwudziestopięcioletni królewicz Wielisław, dziedzic korony polskiej. Nowym dziedzicem zostaje jego o 11 lat młodszy brat, Stefan. Widzący w tym okazję książę Janusz II ze Śląska i księżna Wojsława z Kujaw wypowiadają królowi wojnę o wprowadzenie elekcji w 1264 r. Wielisław od razu atakuje rozproszonych Kujawian pod Wąbrzeźniem i Sieradzem. Następnie pokonuje armię śląską pod Koźlem. Gdy w 1265 r. buntownicy stracili wszystkich żołnierzy, lojaliści zdobyli dwie stolice książęce. Tuż po wojnie król zaręcza Stefana z młodą księżną Pomorza, Dobrawą Sieradzką. Umożliwi to pokojowe włączenie tego księstwa do Polski.

Atak z zaskoczenia

Terytoria Polski na końcu panowania Wielisława II

Niedługo potem po raz kolejny wojnę Polsce wypowiada Jewstafij, nazwany przez poddanych Mądrym. Wielisław zatrudnił Templariuszy, a także otrzymał niewielkie wsparcie od Wielkich Moraw i ruszył na ziemie wroga. Wkrótce dochodzi tam do bitwy pod Strewą, gdzie Polacy mają niewielką przewagę liczebną, natomiast Litwini mogą liczyć na defensywną pozycję. Mimo wezwania najemników przez króla Polski i posiadania przez niego lepszych dowódców, bitwa zostaje wygrana przez pogan. Niedobitki oraz wojska posiłkowe zbierają się w Sambii. Udaje się tam zebrać 14 tys żołnierzy, którzy decydują się zaatakować dwukrotnie mniej liczne wojska najeźdźców. W wigilię Bożego Narodzenia dochodzi do bitwy pod Ragnetą, podczas której ginie Jewstafij. Po śmierci władcy Litwini zaniechują dalszych działań wojennych. Po wojnie następuje powstanie chłopskie, które zostaje szybko stłumione.

Śmierć

Wielisław II Śmiały umarł 12 września 1277 roku w Płocku z przyczyn naturalnych.

Rodzina

Wielisław Śmiały żonaty był z królową Wielkich Moraw, Skonką. Z tego małżeństwa pochodzą wszystkie dzieci władcy, których ostatecznie była siódemka:

• Dobrawa (ur. 1232, zm. 1292) - żona króla Bawarii Ojíra Karolinga
• Elżbieta (ur. 1235, zm. 1299) - żona księcia Wenecji Biagia di Lido
• Jolanta (ur. 1236, zm. 1269) - żona cesarza Francji Clotaira de Lezerge. Matka królowej Polski, Aleardy
• Wielisław III (ur. 1238, zm. 1263) - książę Wielkopolski w latach 1254 - 1263. Pierwotny następca polskiego tronu, lecz zmarł przedwcześnie
• Magdalena (ur. 1240, zm. 1284) - żona księcia Badenii Teodoryka Karolinga
• Wolisława (ur. 1248, zm. 1300) - żona księcia Moraw, Kunika Karolinga
• Stefan Wielki (ur. 1249, zm. 1322) - król Polski w latach 1277 - 1322